پاتولوژی

🔺 پاتولوژی و سیتولوژی
بخش پاتولوژی آزمایشگاههای گروه پاتوبیولوژی آج توسط گروهی از پاتوبیولوژیست‌های مجرب و عضو هیئت علمی دانشگاه ، کار سیتولوژی ، پاپ اسمیر ، FNA ، پاتولوژی بافت ها ، IHC را انجام می‌دهند.

آسیب شناسی عبارت است از مطالعه اختلال در مولكولها، سلولها، بافتها و عملكرد كه
در ارگانیسم های زنده در پاسخ به عوامل آسیب رسان یا محرومیتها رخ می دهد.
بسیاری از این عوامل تركیبات شیمیایی هستند كه اغلب شامل فرآورده های دیگر ارگانیسم ها كه مهمترین آنها
میكروارگانیسم های پاتوژن( بیماری زا )، می باشند. دیگر عوامل آسیب رسان اشكال متنوع انرژی از قبیل گرما،
تشعشعات و نیروهای مكانیكی هستند كه در مقادیر زیادی اعمال می شوند. ضمن اینكه بیشتر شرایط مرضی،
ناشی از در معرض قرارگرفتن بافتهای بدن با مواد آسیب رسان می باشد،
ولی محرومیت از عناصر غذائی ضروری، از قبیل پروتئین ها،‌ مواد معدنی، ویتامین ها، آب و اكسیژن نیز ممكن است
به همان اندازه دارای آثار مضر و تخریب کننده باشد. فاكتورهای ژنتیكی نیز ممكن است دارای نقش مهمی در آسیب شناسی باشند.

انواع مطالعه آسیب شناسی

به طور سنتی،‌ مطالعه آسیب شناسی به دو قسمت آسیب شناسی عمومی(General pathology ) و آسیب شناسی اختصاصی
یا سیستمیک(Special or systemic pathology ) تقسیم می گردد. اولی در خصوص مطالعه واكنشهای پایه و اساسی
سلولها و بافتها نسبت به محركهایی كه زمینه همه بیماریها را بوجود می آورند متمركز شده است.
در حالیكه دومی پاسخهای ویژه ارگانها و بافتهای اختصاصی نسبت به محركهای كم و بیش شناخته شده را مورد بررسی و مطالعه قرار می دهند.

تعاریف دیگر

واژه كلیدی در تعریف آسیب شناسی، واژه پاسخ(Response) است، ‌كه عبارت است از طیف وسیعی از واكنشها
كه از آسیب برگشت پذیر تا آسیب برگشت ناپذیر و مرگ تا دگرگونیهای بدخیم را دربرمی گیرد.
زمانیكه″پاسخ″ باعث اختلال در سلامتی و صحت(Well – being ) موجود زنده گردد،‌ تحت عنوان بیماری قلمداد می شود.
بدن تحت تأثیر محركهای نرمال زیادی قرار می گیرد، كه نسبت به آنها همانگونه كه به محركهای غیر نرمال و آسیب رسان
واكنش نشان می دهد، پاسخ می دهد. به عنوان مثال، روند های آتروفی و نكروز كه در سیر تحلیل رفتن طبیعی(Involution)
طبیعی تیموس رخ می دهد بی شباهت به آتروفی و نكروزی كه در اثر اختلال در تأمین خونرسانی به یك اندام یا بافت رخ می دهد،‌
نیست.

برخی پاسخها، مثل مرگ سلول در اثر آنوكسی،‌ پاسخهای پاسیو هستند، ‌در حالیكه بیشتر پاسخها،‌
از قبیل آماس، ‌پاسخ اكتیو بوده و در بیشتر موارد نشان دهندة مكانیسم های نرمال دفاعی و نجات دهندة زندگی می باشند.
در بعضی موارد، این مكانیسم های محافظتی عامل آسیب رسان را در همان ابتدا خنثی یا حذف كرده
و در نتیجه بیماری كه از نظر بالینی قابل تشخیص باشد شكل نمی گیرد.

جالب است بدانید …

در موارد دیگر،‌ این واكنشها كمتر مؤثر بوده و بیماری متعاقب آن اغلب شدیدتر خواهد بود،‌ در این موارد،‌ بیمار ممكن است
ناهنجاریهای سیستمیك متنوع یعنی سمپتوم(Symptoms ) و همچنین علائم قابل رویتی(Signs) را به عنوان پی آمد پاسخ تجربه كند.
وقتی چنین واقعه ای رخ می دهد، بیمار دارای بیماری بالینی بوده كه ممكن است كشنده باشد.
در بعضی مواقع، این مكانیسم های دفاعی طبیعی به بیراهه رفته، منجر به آسیب های بیشتری به میزبان می گردد.
بنابراین،‌ واكنشهای دفاعی میزبان،‌ ممكن است از نظر تأثیر پذیری و شدت بسیار متنوع باشند، ممكن است بدون اینكه تشخیص داده شوند
پیش روند یا همراه با درجات متنوعی از بیماریهای بالینی باشند، ممكن است مفید بوده یا منجر به آسیب بیشتری گردند
و ممكن است نجات بخش زندگی یا كشنده باشند.

آسیب شناسها باید قادر به تشخیص این نكته باشند كه تمامی این واكنشها، واقعی،‌ ثابت و قابل تشخیص بوده
و همچنین باید آگاه از فوائد و مضرات این واكنشها در میزبان باشند.
از آنجائیكه محیط دائماً در حال تغییر است، حیوانات كاملاً به محیط پیرامون خود آداپته نشده اند و در نتیجه شانس کمی برای آنها باقی خواهد ماند.

محورهای اصلی آسیب شناسی

چهار قسمت یك بیماری كه محور اصلی آسیب شناسی را تشكیل می دهند عبارتند از:

• (Etiology) علت بیماری
• مكانیسم های رشد و پیشرفت آن (Pathogenesis)
• تغییرات سلولی ایجاد شده در سلولها و ارگانهای بدن Morphologic changes))
• پیامدهای فونكسیونال ناشی از تغییرات مرفولوژیك (clinical significances)

اتیولوژی یا علت بیماری، این نكته كه بیماریها یا سمپتوم های غیرطبیعی معلول˝ و به دنبال علتی رخ می دهند،‌
به اندازه تاریخ ثبت شده بشری قدمت دارد.

از دید پیروان افلاطون(Acadian 2500BC) ، ‌اگر كسی بیمار می شد،
علت آنرا قصور خود بیمار می دانستند (مثلا” گناهی كه انجام داده بود ) ‌یا علت آنرا به عوامل خارجی نسبت می دادند
مثل سرما،‌ ارواح شیطانی و خدایان.

از دید علوم مدرن،‌ دو طبقه عمده از عوامل اتیولوژیك وجود دارند،
ذاتی یا ژنتیك و اكتسابی( مثل عفونی، تغذیه ای، شیمیائی، فیزیكی ). ‌دانش یا كشف علت اولیه در واقع ستون فقراتی است
كه بر اساس آن تشخیص می تواند بنا نهاده شود، بیماری شناخته شود، یا درمان شكل گیرد.
با اینحال موضوع یك عامل اتیولوژیك برای یك بیماری – كه از مطالعه عفونتها و اختلالات ژنی منفرد بوجود آمده – دیگر كارائی ندارد.
فاكتورهای ژنتیک بوضوح در ایجاد برخی بیماریهای شایع با منشاء محیطی مثل آترواسكلروزیس و كانسر دخالت دارد،
و محیط نیز ممكن است تأثیرات عمیقی در برخی بیماریهای ژنتیك داشته باشد.

پاتوژنز

پاتوژنز؛ عبارت است از مجموعه توالی وقایع رخ داده در پاسخ سلولها یا بافتها در مقابل عامل اتیولوژیك که از تأثیر عامل محرك اولیه
تا در نهایت نمودار شدن بیماری، اشاره می كند. مطالعه پاتوژنز همچنان یكی از حیطه های عمده و مهم آسیب شناسی است.

تغییرات مرفولوژیك؛ تغییرات مرفولوژیك به تغییرات ساختمانی در سلولها یا بافتها اشاره می كند كه یا مشخصه بیماری هستند
یا از نظر تشخیصی برای روند اتیولوژیك حائز اهمیت می باشند.

بی نظمی عملكردی و اهمیت بالینی؛ ماهیت تغییرات مرفولوژیك و توزیع و گسترش آنها در ارگانها یا بافتها در عملكرد طبیعی
تداخل ایجاد كرده و تعیین كننده جلوه های بالینی(Symptoms and signs ) ، دوره و پیش گوئی بیماری می باشد.

تمام اشكال آسیب بافتی كه با تغییرات مولكولی و ساختمانی در سلولها آغاز می شود،‌ موضوعی است
كه اولین بار توسط رودولف ویرشو(Rudolf Virchow) ، كه پدر آسیب شناسی نوین شناخته شده است، ارائه گردید.